Inleiding

Wethouder Roos Vermeij introduceert de jaarlijkse voortgangsrapportage op de Betrokken stad 2021 en vooruitblik 2022. Dit uitvoeringsprogramma heeft als doelstelling dat Rotterdammers meer mogelijkheden krijgen om mee te beslissen en mee te denken over wat er gebeurt in hun stad en wijk.

Welkomstwoord wethouder Vermeij op Betrokken stad 2021-2022

Dit is de jaarlijkse voortgangsrapportage van het uitvoeringsprogramma Betrokken stad. We blikken terug op 2021 en kijken meteen vooruit naar het komende jaar. De rapportage dient om te informeren, maar zeker ook om te inspireren. We hebben dan ook gekozen voor een online magazine. Hierdoor kunnen we niet alleen in tekst laten zien wat er gebeurt in de stad en de organisatie, maar ook in beeld en geluid. De rapportage geeft het Rotterdamse verhaal van participatie op hoofdlijnen weer, ook dit jaar binnen de context van COVID-19 en ‘Rotterdam Sterker Door’. Ook dit jaar was het zeer beperkt mogelijk om elkaar in de stad te ontmoeten. Ondanks innovatieve, digitale manieren om het meedenken, meedoen en meebeslissen vorm te geven, was het uitblijven van die ontmoetingen een gemis. Dat zien we ook terug in de resultaten van de Omnibus enquête.

Gelukkig werd het tegen het einde van 2021 weer mogelijk om, binnen de geldende richtlijnen van de rijksoverheid, bijeenkomsten te organiseren, op locatie te werken en elkaar weer ‘live’ te spreken in plaats van via een scherm. Eindelijk voelden we weer die fysieke verbinding die iedereen zo heeft gemist. Toch leverde de afgelopen periode ook veel moois op. Zo zorgden de digitale manieren om je stem te laten horen voor meer diversiteit in het geluid. Andere hoogtepunten waren:

  • De livegang van participatieplatform ‘Mijn Rotterdam’ in vier oefenwijken;
  • De eerste lichtingen Rotterdamse ambtenaren die zijn opgeleid in de kunst van het Meedenken en Meedoen;
  • De gerealiseerde initiatieven die Rotterdammers indienden bij het Initiatievenloket, Right 2 Challenge, CityLab010 en het Platform ‘Sterker door’ ideeën;
  • De organisatiebrede verschuiving in het denken over participatie.

Onze hoop dat de energie van 2020 niet zou uitdoven, maar in 2021 als een lopend vuurtje onze harten zou laten vonken is meer dan uitgekomen. Maar we zijn er nog niet, we komen eigenlijk pas net op stoom. Verder stond 2021 in het teken van de eindevaluatie van de experimenten met bestuursvormen in de afgelopen vier jaar én het ontwerpen van ‘Wijk aan Zet’. De voorbereidingen zijn in volle gang om in maart 2022 39 wijkraden te kiezen. Daarmee zetten we een grote stap naar meer zeggenschap voor Rotterdammers. Hierover meer in het nawoord.

Foto: Rechten Rotterdam

Leeswijzer

Hieronder geven we een toelichting op de resultaten van target 14 en herhalen we kort wat ook alweer de uitgangspunten van de Betrokken stad zijn. In het volgende hoofdstuk staat een overzicht van de acties die volgen uit het Plan van Aanpak. Deze zijn opgesteld op basis van de aanbevelingen die de Rekenkamer en Ombudsman in 2020 deden voor het verbeteren van de samenwerking met en de dienstverlening aan initiatiefnemers. In dit overzicht staan handige linkjes naar de projecten uit het Plan van Aanpak. Vervolgens vertellen we hoe de samenwerking met de stad in 2021 heeft geholpen bij de drie grote stedelijke opgaven en de implementatie van de Omgevingswet.

Per thema laten we de voortgang zien van de projecten en activiteiten uit het uitvoeringsprogramma. Ook geven we meteen een doorkijkje naar de plannen voor 2022. Deze updates zijn zoveel mogelijk geïllustreerd met foto’s, filmpjes en podcasts van betrokken collega’s en Rotterdammers. Tenslotte blikken we vooruit naar de volgende fase van de Betrokken stad tijdens de komende collegetermijn.

Van target naar Betrokken stad

Rotterdammers mogen verwachten dat de gemeente zichtbaar en direct aanspreekbaar is. Daarbij staan zeggenschap delen, zorgvuldig luisteren en een continue dialoog (ook digitaal) centraal. Waar het wringt, wegen we de verschillende belangen af. We hechten veel waarde aan de kracht van de stad en de mening van de Rotterdammer. Daarom heeft het college aan het begin van deze periode de ambitie geformuleerd om significant meer Rotterdammers de mogelijkheid te bieden om mee te denken én -beslissen over hun eigen leefomgeving (target 14a & 14b). Doel is niet alleen dat we méér Rotterdammers laten meedenken en -beslissen, maar ook dat de lokale democratie toegankelijk en inclusief is. Een belangrijke voorwaarde voor de realisatie van het target is dat de gemeente zichtbaar is in de wijk. Oftewel, de directe leefomgeving van bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Met de Betrokken stad geven we invulling aan de realisatie van de volgende collegetargets:

Target 14a:

Significant meer Rotterdammers vinden aan het einde van deze collegeperiode dat ze meer dan nu worden betrokken in het meedenken over maatregelen in hun leefomgeving.

Target 14b:

Significant meer Rotterdammers vinden aan het einde van deze collegeperiode dat ze meer dan nu worden betrokken in het meebeslissen over maatregelen in hun leefomgeving.

Jaarlijkse Omnibus enquête

We meten de voortgang op dit target met de jaarlijkse Omnibus enquête. Hierin vragen we Rotterdammers of ze vinden dat ze voldoende kunnen meedenken en -beslissen over hun leefomgeving. Waar we de afgelopen jaren een lichte stijging zagen met een flinke verbetering in 2020, vallen de cijfers bij de nieuwe meting tegen: van de ondervraagde Rotterdammers vond nog maar 25% dat ze (ruim) voldoende konden meedenken en 17% meebeslissen, tegenover 35% en 24% het jaar ervoor. Een resultaat dat dwingt tot reflectie. Hoe kan het dat Rotterdammers zoveel minder tevreden zijn over de mogelijkheden voor inspraak en participatie in onze stad?

In hoeverre de dip in de cijfers van 2021 het begin van een neerwaartse trend is of een eenmalige uitschieter als gevolg van de coronapandemie is nu nog niet te zeggen. Dat weten we pas bij een meting ná coronatijd. Maar het is een feit dat Rotterdammers het afgelopen jaar minder hebben ervaren dat ze kunnen meedenken en meebeslissen over hun wijk. Een signaal dat we ons zeer aantrekken en we gaan alles op alles zetten om het tij te keren. Tijdens de lockdownperiode met avondklok (begin 2021) is er een Omnibus enquête afgenomen t.b.v. de meting target 14a & 14b. Wat van invloed kan zijn geweest op de uitslagen, is dat op het moment van afname van de enquête het perspectief op afschalen van de coronabeperkingen onduidelijk was. De contacten waren beperkt en nagenoeg alle voorzieningen gesloten.

‘Wellicht dat mede door de praktische beperkingen tijdens de coronacrisis de mening van de Rotterdammers hierover een stuk negatiever is dan in voorgaande jaren.’

- OBI (Onderzoek en Business Intelligence)

De coronamaatregelen verhinderden 'live' bijeenkomsten. Dit leidde er ook toe dat we minder inspraak en participatie organiseerden. In ieder geval minder zichtbaar dan een uitnodiging in de brievenbus voor een bewonersavond. Ondanks alle inzet op digitale participatie, hebben bewoners logischerwijs minder kans gehad op inspraak of participeren. Ten opzichte van 2020 zien we een stijging in de behoefte tot fysieke participatie. In de coronacrisis was er minder mogelijkheid tot laagdrempelig contact en (spontane) fysieke ontmoetingen in de wijk. Fysieke participatie werd praktisch onmogelijk door het wegvallen van partners en initiatiefnemers uit het maatschappelijk veld. Partijen die dit normaal gesproken in de wijken organiseren. Dit blijkt ook uit het aantal subsidieaanvragen en de uitgekeerde bewonersinitiatieven budgetten. De levendigheid en zichtbaarheid van partijen in de wijk nam af, terwijl de behoefte aan échte ontmoetingen en mogelijkheden tot participatie toenam. Deze kloof kan de negatieve tendens hebben versterkt. Of de uitslag van de laatste meting nu verklaarbaar is of niet, het blijft een teleurstellend resultaat en dat gaat ons zeer aan het hart. Het maakt onze inspanningen om de inspraak van Rotterdammers te versterken meer dan ooit noodzakelijk.

Wat is er nodig voor een Betrokken stad en organisatie?

Passende participatie

Om er voor te zorgen dat het voor de Rotterdammer duidelijk is welke ruimte voor zeggenschap er is bij een project, werken we met de Rotterdamse participatie cirkel. We stappen daarmee af van de veel gebruikte ladder, omdat die suggereert dat de ene vorm beter is dan de andere of dat Rotterdammers die Zelf doen beter participeren dan Rotterdammers die heel goed Mee weten wat er in hun wijk gebeurt. Het gaat om het kiezen van de juiste vorm op het juiste moment voor de juiste doelgroep. Want ook binnen één project of beleidsontwikkeling zijn er verschillende soorten participatie mogelijk op verschillende momenten in het proces. Juist die mix zorgt voor maximale zeggenschap voor een zo breed mogelijk deel van de stad en wijk.

De Rotterdamse participatie cirkel

Meeweten

Verstrekken van informatie en toetsen of/zorgen dat het is aangekomen. Is het vindbaar, begrijpelijk, toegankelijk? Scheppen van de randvoorwaarden om toegang te hebben tot informatie en het verwerken er van. Maatwerk en mix zodat de boodschap aankomt. Bewustwording van wat er gebeurt in je wijk en stad en van je eigen handelingsperspectief. Mee weten is altijd van belang, bij iedere soort participatie.

Meebeslissen

Laat (deel)beslissingen over aan de burger of andere stakeholders. De gemeente geeft het mandaat tot besluit aan een ander (binnen vastgestelde kaders). Gaat ook over de afweging waar de prioriteit ligt: wat wil je extra/nieuw in je stad/wijk, maar ook welke keuzes maak je over de inzet van bestaande middelen en opgaven? Participatief subsidiëren en participatief begroten.

Meedenken

Bevragen van de mening van de burgers en hiermee rekening houden in de besluitvorming. Niet-bindende input om beleid en projecten te verreiken zodat het zo goed mogelijk aansluit bij de leefwereld van de Rotterdammer. Altijd goed terugkoppelen wat ermee is gebeurd.

Taartpunt getekend met 5 participatiedoelen

Samendoen

De burger als partner in de planvorming dan wel uitvoering. Samen eigenaar zijn van het proces met veel ruimte voor de Rotterdammer. Op basis van gelijkwaardigheid, gedeeld eigenaarschap en competenties.

Zelf doen

Burgers komen zelf met initiatieven en ideeën. De gemeente faciliteert initiatieven uit de stad door ondersteuning met middelen of advies. Het kan gaan over het door burgers uitvoeren van gemeentelijke werkzaamheden. Bij niet alle initiatieven is een rol voor de gemeente weggelegd.